Uzun süredir yayımlanması beklenen Birleşmiş Milletler (BM) raporuna göre, Çin, Uygurlar ve diğer Müslüman azınlıkların yaşadığı ülkenin kuzeybatısındaki Doğu Türkistan’da “ciddi insan hakkı ihlallerinde” bulunuyor.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin raporu, Uygur Türkleri ve diğer azınlıkların karşılaştığı insan hakkı ihlali iddialarını ele alıyor.
Raporu hazırlayan araştırmacılar, “insanlığa karşı suç” düzeyine varabilecek işkence vakaları için güvenilir kanıtlar bulunduğunu belirtiyor.
Raporda Çin, ulusal güvenlik yasalarının belirsiz biçimde uygulanması yoluyla, azınlık haklarının bastırılması ve “keyfi tutuklama sistemi” kurmakla suçlanıyor.
BM raporunda, Doğu Türkistan bölgesindeki cezaevlerinde insanlık dışı yöntemlerin uygulandığı, cinsiyete dayalı şiddete ilişkin bulgular olduğu kaydediliyor.
Zorla tıbbi müdahale ile ayrımcı bir aile planlamasının ve doğum kontrol politikalarının uygulandığı da rapora yansıyan bulgulardan.
BM, Çin’i “keyfi olarak özgürlüğünden alıkonulan herkesi serbest bırakmak üzere” derhal adım atmaya çağırıyor.
Yayımlanması birkaç kez ertelenmişti
Söz konusu raporun yayımlanmaması için Pekin yönetimi son ana kadar BM mekanizmalarını baskı altına aldı ve raporun “Batılı güçlerin tezgahladığı bir saçmalık” olduğunu ileri sürdü.
Rapordaki bulgular, yayımlanmadan önce Pekin yönetimiyle paylaşılmıştı ve diyalog zemini oluşturulması hedefleniyordu.
Doğu Türkistan bölgesindeki iddiaları ele alan rapor, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet’in 4 yıldır devam eden görevinin son gününde yayımlandı.
Raporun yayımlanmasının birkaç defa ertelenmesi, Pekin yönetiminin BM üzerinde siyasi basınç oluşturduğu eleştirilerine neden olmuştu.
‘Raporun gecikmesi mazur görülemez’
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Çin Direktörü Sophie Richardson, raporda varılan sonuçların, “Çin hükümetinin neden raporun yayımlanmaması için çabaladığını gösterdiği” yorumunu yaptı.
Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard ise raporun yayımlanmasındaki gecikmeyi kınayarak, bunun “mazur görülemez” olduğunu söyledi.
Uluslararası Af Örgütü geçen yıl, Çin’in Doğu Türkistan’da “insanlığa karşı suç işlediğini” belirten bir rapor yayımlamıştı.
İnsan hakları örgütleri, Çin’in 2017’de başlayan kovuşturmalarla bir milyon kadar Uygur Türkü ve Müslümanı gözaltına aldığı ve yüzbinlercesini de hapse attığı konusunda hemfikir.
Bölgedeki kamplar ve hapishanelerde yaygın fiziksel ve psikolojik işkence iddiaları da var.
Çin aynı zamanda, zorla kısırlaştırma, kürtaj, doğum oranlarını ve nüfus yoğunluğunu azaltmak için nüfus değişimi ve dini ve kültürel gelenekleri kırmak için dini liderleri hedef almakla suçlanıyor.
Çin ise bu suçlamaları reddediyor ve Doğu Türkistan’daki kampların, bölgede terörle mücadele için kurulan gönüllü mesleki eğitim ve radikalleştirmeden arındırma programları olduğunu savunuyor.