Cezayir eski Savunma Bakanı General Halid Nizar, Cuma günü 86 yaşında hastalıkla mücadele ettikten sonra hayatını kaybetti ve böylece tarihin kana bulanan bir aşamasında yeni bir sayfa açtı; bunların en önemlisi Cezayir’deki iç savaş dönemiyle ilgiliydi. Medyada “Kara On Yıl” olarak bilinen 1990’lar.
Neler Olmuştu?
Cezayir’de İslami kesimi hedef alan 1992 darbesinin lider isimlerinden Tümgeneral Halid Nizar tarihe kara bir sayfa bıraktı.
Yaklaşık 200 Bin Kişi Katledildi
Çeşitli ifadeler ve tanıklıklar, o zamanlar Savunma Bakanı olan (1990/1993) Halid Nizar’ın, liderliğindeki İslami Selamet Cephesi’nin (El Fais) kazandığı yasama seçimlerinin sonuçlarını iptal ederek belirleyici bir rol oynadığını belirtiyor. O dönem Abbasi Medeni’de en büyük şiddet dalgası İslamcılarla patlak vermiş ve yaklaşık 200 bin kişi öldürülmüştü.
O dönemde Cezayir’de yaşanan katliamdan iç ve dış taraflar sorumlu tutarken, yurt dışına kaçan askerler, İslamcı aileleri dağlardan çekmek amacıyla yapılan birçok katliamda ordunun rolünü ortaya çıkardı ve bu katliamlar daha sonra “taşınıyor” şeklinde pazarlandı. Bu dönem, çelişkili anlatılar arasında gizemini koruyor, ancak kara on yılın ve kara kutusunun mimarı olarak kabul edilen Halid Nizar’ın ayrılışıyla birlikte, Cezayir rejiminin sağlam çekirdeği, geçmişinin çoğunu saklamaya istekliyken, bu dönemin sırları da kendisiyle birlikte gidiyor. Ülke politikalarının belirlenmesinde üstünlük sağlayan askeri kurumu etkileyen detaylar gizlidir, özellikle Genelkurmay Başkanı General Ahmed Gaid Salah’ın dört yıl önce görevden ayrılmasından sonra son yıllardaki göreceli düşüşüne rağmen…
Aylar önce İsviçre yargısı, Avrupa’da yaşayan İslamcı aktivistlerin kendisine açtığı davanın ardından Halid Nizar’ı, “1990’lardaki güvenlik krizi sırasında işkence operasyonlarını onayladığı şüphesiyle insanlığa karşı suç işlemek suçlamalarını” içeren bir iddianameyle suçlamıştı.
Cezayirli Yetkililer Kararı Reddetti
Karar üzerine. Dışişleri Bakanlığı, İsviçre yargısının kararının “kabul edilemez” olduğunu, bu konunun “tolere edilemeyecek” boyutlara ulaştığını ve iki ülke ilişkilerinde “istenmeyen bir yola” yol açabileceğini doğruladı. Emekli general Nizar aynı zamanda Fas’taki düşmanlık ve askeri taciz politikasının da mimarı olarak görülüyor ve emekliliğine kadar olan görev süresi boyunca askeri geçmişi, o zamanlar bir yük ve meydan okuma oluşturan tartışmalı stratejilerle meşgul olmasıyla karakterize edildi.
Halid Nizar Kimdir?
Biyografisine göre Halid Nizar, 27 Aralık 1937’de Batna eyaletinin Seriana köyünde doğdu. Cezayir ordusunun dördüncü kurmay başkanıdır. 1982’de Konstantin Beşinci Askeri Bölge Komutanı, ardından Kara Kuvvetleri Komutanı ve Haziran 1987’de Ulusal Halk Ordusu Genelkurmay Başkan Yardımcısı oldu. Ekim 1988 olaylarında düzeni sağlamakla görevlendirildi ve bu olaylarda 600 kişi öldürüldü.
İki yıl sonra Cumhurbaşkanı Chadli Bendjedid onu Savunma Bakanı olarak atadı ve 27 Temmuz 1993’e kadar bu görevde kaldı.1990’larda İslamcıların kazandığı seçim sonuçlarına karşı darbeye öncülük eden Başkan Ben Cedid, Ocak 1992’de istifaya zorlandı ve daha sonra Yüksek Danıştay üyesi oldu. 1992 yılında başarısız bir suikast girişimine maruz kaldı.1994 yılında Başkan Liamine Zeroual iktidara geldikten sonra yavaş yavaş siyaset sahnesinden çekilerek iş hayatına odaklandı ve 2000 yılında oğullarıyla birlikte sermayesi 6 milyon Cezayir dinarına ulaşan bir İnternet hizmetleri şirketi kurdu. 2001 ve 2002 yılları arasında Fransa ve İsviçre’de kendisine karşı birçok dava açıldı ve Benjedid de onu Fransa adına casusluk yapmakla suçladı, ancak o bu suçlamaların geçerliliğini kategorik olarak reddetti.
5 Ekim günü protestocular “Gençler ayağa kalkın” sloganları atarak ve “Haklarımızı istiyoruz” yazılı pankartlar taşıyarak sokaklara döküldü.10 Ekim Pazartesi günü, İslamcı lider Ali Belhadj’ın önderlik ettiği yaklaşık 20 bin kişinin katıldığı protestonun yolu askerî bir barikatla kapandı; yaklaşık yarım saat sonra ordu, kalabalığa ayrım gözetmeksizin ateş açarak 50’den fazla kişiyi öldürdü.
Bir caminin önünde de meydana gelen benzer saldırıda onlarca kişi daha hayatını kaybetti. Halkın öfkesi iyice körüklenirken hayatta kalan göstericiler gazetecilere şunları söylüyordu: Ölü sayısının 500’ü, yaralıların 1000’i aştığı bir dönemde Başkan Cedid nihayet 11 Ekim’de sessizliğini bozdu ve televizyonda 20 dakikalık bir konuşma yaptı; sübvansiyonlu mallar ve genişletilmiş fırsatların yanı sıra siyasî reformlar ve devlet tekelinin ortadan kaldırılması sözünü verdi.
Ancak, 1991’deki seçimlerin ilk turunu garantileyen İslâmî Kurtuluş Cephesi’nin (FIS) yükselişi askeri bir darbeyle durdurulunca, reformların ardındaki umutlar kısa sürede suya düştü. Ordu, partiyi 1992’de yasakladı ve ülke hızla, 200 binden fazla Cezayirlinin ölümüne yol açan acımasız bir iç savaşa sürüklendi. Gösteriler, ülkenin tek parti sisteminin çökmesine ve hem siyasette hem de medyada çoğulcu söyleme ön ayak olurken ardından gelen istikrarsızlık dönemi Cezayir toplumu üzerinde derin bir etki bıraktı; birçok kişi, Cezayir’in komşu Tunus’ta ve Arap dünyasında patlak veren 2010 Arap Baharı ayaklanmalarının kurbanı olmamasının nedeni olarak bu ayaklanmaları gösterdi.
Yine de protestolar, giderek 1988 koşullarıyla aynı görünen sosyoekonomik koşullara karşı gerçekleştirilen çeşitli sivil eylem biçimleriyle, Cezayir halk direnişinin sık görülen bir özelliği olmaya devam ediyor.
“Kara Ekim”, bölgede siyasi ve ekonomik durgunluktan kaynaklanan hayal kırıklığının, yapısal değişimin yokluğunda kaçınılmaz olarak yayılacağının bir hatırlatıcısı olmaya devam ediyor.
Cezayir Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamaya göre, Dışişleri Bakanı Ahmed Attaf, İsviçreli mevkidaşı Ignazio Cassis ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.Görüşmede, İsviçre’de Nezzar hakkında yürütülen adli soruşturmaya ilişkin dosyada kaydedilen son gelişmeler ele alındı. Attaf görüşmede, bu meselenin hoş görülemez ve kabul edilemez sınırlara ulaştığını vurguladı. İsviçre mahkemesinin Tümgeneral Nezzar’a ilişkin duruşmaya celp kararının Cezayir hükümetince şiddetle reddedildiğini vurgulayan Attaf: “İsviçre yargısının o dönemde (90’lı yıllar) Cezayir’in izlediği güvenlik politikalarını yargılama hakkı yoktur. Yargının bağımsızlığı, onu, bağımsız ve egemen bir devletin siyasi kararları üzerinde karar verme yetkisine sahip kılamaz.” ifadelerini kullandı. Attaf, İsviçre yargısının bu meseleyi mevcut haliyle ele almaya devam etmesinin, Cezayir ile İsviçre arasında istenmeyen ve onarılamaz bir gerilimin artmasına yol açabileceği uyarısında bulundu. İsviçre yargısı 29 Ağustos’ta eski Cezayir Savunma Bakanı Nizar hakkında, “kara dönem” olarak isimlendirilen 1990’lardaki iç savaş sırasında yaşanan işkence operasyonlarını onayladığı ve insanlığa karşı suç işlediği şüphesiyle bir iddianame hazırlandığını duyurmuştu. Söz konusu dava, Nezzar’a karşı yıllar önce, İslami Selamet/Kurtuluş Cephesine (FIS) bağlı bazı aktivistler tarafından İsviçre mahkemelerinde açılmıştı.
Nizar, Ekim 2011’de Cenevre’ye yaptığı ziyaret sırasında, savaş suçlarının cezasız kalmasıyla mücadele eden sivil toplum kuruluşu Trail International’ın şikayeti üzerine İsviçre Savcılığı tarafından sorgulanmak üzere gözaltına alınmış, daha sonra serbest bırakılmış ve İsviçre’yi terk etmişti.